Robert Houdart: “De droom van 30 jaar geleden is uitgekomen”

Een kleine twee jaar geleden zorgde een engine genaamd Houdini voor ophef in de schaakwereld. Niet alleen stootte Houdini wereldkampioen Rybka van de troon, ook de manier waarop het dat deed trok wereldwijd aandacht. Positionele offers, wilde aanvalspartijen: Houdini leek geen engine, maar een mens met een buitengewone rekenknobbel.

Toen bekend werd dat Houdini gemaakt was door een Belg, ene Robert Houdart, kwam ons landje meteen op de schaakkaart terecht. Maar over de maker zelf bleef het stil. Wie was die Robert Houdart? Waar kwam hij vandaan? Hoe kwam deze relatief onbekende figuur plots op het idee om de sterkste schaakengine ter wereld te maken? Houdart was een naam, die als een silhouette op een foto opdook en even snel weer verdween. Tot nu…

Een uit de hand gelopen hobby

De onbekende schim, die Robert Houdart voor veel schaakliefhebbers leek te zijn, kreeg vrijdagavond een gezicht in zijn oude club in Leuven. Onder impuls van Arnaud Aglave besloot de man één avondje zijn oude liefde (toen nog de Lustige Vrijpion Leuven) op te zoeken om zijn al even oude vrienden te trakteren op een lezing over zijn kindje: Houdini. Wie een enigszins wereldvreemde, warrige Einstein verwachtte, kwam bedrogen uit. Houdart bleek een uitermate gepassioneerd man te zijn, een vlotte spreker, die zijn publiek plezierde met anekdotes en grapjes en de ingewikkelde wiskundige uitleg over algoritmes en dies meer achterwege hield. “Want het is niet de bedoeling dat jullie straks allemaal een schaakengine kunnen maken”, grapte de tovenaar tijdens de inleiding van zijn powerpoint.

Robert Houdart, de maker van Houdini

Robert Houdart speelde 20 jaar lang voor de Vrijpion in Leuven en haalde ooit een rating van 2280. In de tachtiger jaren groeide zijn interesse in computers en zelfs schaakcomputers. Toch bewandelde hij vooral andere paden. Zo is Houdart een verwoed astronoom, die een groot deel van zijn vrije tijd besteedde aan het bouwen van een eigen, gigantische telescoop. En net daar begint het verhaal van Houdini, want toen hij niet kon voortwerken aan zijn project door problemen met enkele onderdelen, zocht hij een andere “hobby”. En die hobby was het ontwikkelen van een schaakengine.

Houdart begon met het bestuderen van enkele freeware-engines, zoals Fruit en Crafty en met die basis begon hij te experimenteren. “Zoiets ontwikkelen is een werk van lange adem. Het vergt enorm veel passie en tijd. Het is proberen en proberen, experimenteren en experimenteren tot je een manier vindt om het beter te laten spelen. De grootste misvatting die veel mensen hebben over engines, is dat ze totaal anders moeten ‘denken’ dan een mens. Wel, dat is niet zo. Op basis van een groot aantal parameters, zoals pionnenstructuur, materiaal en dergelijke, moet een engine een stelling beoordelen, net zoals een mens dat doet. Zulke computers berekenen overigens niet elke zet, dat zou onmogelijk zijn. Totaal zinloze zetten mogen niet in zijn denkproces voorkomen, zoals een mens bijvoorbeeld een zet waarin hij/zij een dame laat slaan ook niet berekent.” Kortom: een engine is geen mens, maar bouwt wel een redenering op die veel lijkt op hoe mensen schaken, weliswaar met het grote verschil dat een engine wel bijzonder diep kan rekenen, tot 25 zetten diep.

Partijen van 1 seconde

Om zijn rekenwonder zo sterk mogelijk te maken, heeft Houdart enkele servers geïnstalleerd, die voortdurend bezig zijn met het testen van het niveau. “Het is indertijd een verdienste van Rybka geweest om de manieren om computers te verbeteren aan te passen. Zo dacht men altijd dat computers langere partijen moesten spelen om ze beter te maken. Maar dat is helemaal niet zo. Rajlich, de maker van Rybka, liet zijn engines testwedstrijden spelen, die soms maar 1 seconde duurden. Heel de nacht door. Op die manier kon hij veel beter dan andere engines zien waar er zaken misliepen en hoe het beter kon.” Deze methode heeft Houdart ook toegepast bij Houdini.

De lezing in Leuven trok veel schaakliefhebbers.

Het streven naar vooruitgang is dus een erg gedetailleerd werkje. “Om zeker te zijn dat een computer echt verbeterd is, moet hij zo’n 30 000 partijtjes gespeeld hebben. Waarom zoveel? Wel, opnieuw in tegenstelling tot wat velen denken, is de factor geluk zeker ook aanwezig in computerschaak. Zoals ik al verteld heb, kiest de engine bepaalde zetten en berekent hij ze niet allemaal. Het gevolg is dus effectief dat een computer zetten kan missen, niet kan zien. Die factor geluk kan er natuurlijk voor zorgen dat het lijkt alsof de engine verbeterd is, terwijl dat misschien niet zo is. Daarom maken we die factor zo klein mogelijk en dat doe je door hen bijzonder veel te laten spelen, partijtjes van enkele seconden. Als ik dan zie dat hij bijvoorbeeld 4 elopunten gestegen is, ben ik dolgelukkig. Op 30 000 partijen is 4 elo een duidelijke stijging.”

Het resultaat van al die uren werk is een nieuwe wereldkampioen, die door bijna alle wereldtoppers gebruikt wordt bij het analyseren en voorbereiden van openingen en partijen. Zo kwam Houdart al in contact met onder andere Vishy Anand en Levon Aronian. Momenteel is hij bezig met de volgende versie van Houdini, die in september zou moeten uitkomen. Een werk van lange adem.

Binnenkort mag u een uitgebreid interview met Robert Houdart verwachten. Als voorsmaakje tonen we een van de hoogtepunten uit de carrière van Houdini: een zege tegen Rybka in een partij, die door velen als ‘de mooiste computerpartij ooit’ beschouwd wordt. Houdini offert enkele pionnen voor dynamische compensatie en speelt Rybka van het kastje naar de muur.

  1. Luc Oosterlinck
    Luc Oosterlinck18-04-2012

    Waar onze belgen allemaal goed in zijn.
    Prima goed gewerkt Robert. Zo mensen moeten er meer zijn.Weinig zeggen en veel doen.

  2. Dieter De Witte
    Dieter De Witte18-04-2012

    De youtubepartij is ook zeer interessant. Eigenlijk wel ongelofelijk wat die man gepresteerd heeft. Zelf heb ik me er ook een tijdje in verdiept, maar de drempel leek me iets te hoog. Je bent al snel enkele maanden bezig om een random move engine te schrijven, laat staan eentje van het niveau van Crafty. Dat Robert doorgezet heeft en geslaagd is vind ik indrukwekkend. Chapeau!

  3. Joris
    Joris18-04-2012

    Tof artikel! Al vind ik dat de naam van de organiserende club wel genoemd mag worden: Leuven Centraal! 🙂

    @Dieter De Witte: Ik ga niet beweren dat Robert zijn prestatie niet knap is, integendeel, maar ik denk dat hij niet van nul is begonnen…

  4. Dooievriend
    Dooievriend19-04-2012

    Fantastisch om te lezen! Blijkbaar heb je geen hoge elo nodig om een ijzersterk schaakprogramma te maken. Ooit zal ik het zelf ook eens proberen 🙂

  5. Dieter De Witte
    Dieter De Witte23-04-2012

    @Joris: Daar moet je mee opletten hoor. Als je stukken open source code integreert moet je je eigen code ook vrijgeven, anders kom je in het Rybkaverhaal terecht. Uiteraard zijn de absolute basics (bordrepresentatie, min-max algoritme) op het internet te vinden. Zelfs het algoritme achter Deep Blue is ooit gepubliceerd..

  6. Hans van Calmthout
    Hans van Calmthout28-10-2015

    Hallo redactie ,

    Kan iemand me vertellen of Robert Houdart , binnenkort Houdini 5 op de markt zet ?
    Of is hij gestopt met het ontwikkelen van chessengines ?

    met vriendelijke groet,
    Hans van Calmthout.

Geef een reactie

Je moet aangemeld zijn om een reactie te geven.