Na een – zonder overdrijven – nooit geziene finale zal Magnus Carlsen (foto@Ray Morris Hill) Vishy Anand uitdagen voor de wereldtitel later dit jaar. De architect: een knettergekke Vassily Ivanchuk…

Propaganda voor het schaken

Na jaren onzekerheid met Knockoutsystemen en dubbele matchformules werd deze keer gekozen voor een simpel kandidatentoernooi: 8 spelers, 14 rondes, round robin. Na het spektakelstuk dat in London opgevoerd werd, lijkt deze formule gebeiteld te zitten voor de komende edities.

Op voorhand was het vooral uitkijken naar Magnus Carlsen, Vladimir Kramnik en Levon Aronian. Deze drie tenoren hebben de laatste drie jaar het topschaak gedomineerd. Alle drie de spelers hebben bovendien een rating van boven de 2800 elo. Hoewel Carlsen de topfavoriet was, hing veel af van de vorm van het moment. Die leek in eerste instantie vooral voor Carlsen en Aronian goed te zitten. Beide spelers schoten snel uit de startblokken en hadden al na 6 rondes een voorsprong van anderhalf punt verzameld op de rest van het veld. Een tweestrijd diende zich aan, maar met de meet in zicht, crashte Aronian. Hij verloor in ronde 9 tegen Gelfand, herstelde zich dan tegen Ivanchuk, maar verloor in ronde 11 opnieuw, nu tegen Svidler.

Het contrast met de opkomst van Vladimir Kramnik was groot: de Rus begon met een reeks remises, al toonde hij daarin wel goed schaak. Dat werd uiteindelijk beloond vanaf ronde 8, waarin de pech die hij in de eerste toernooihelft kende, plots werd omgezet in hier en daar een gelukje: Kramnik won in rondes 8, 10, 11 én 12 (een onderling duel tegen Aronian, die zo helemaal uit beeld verdween). Die twaalfde ronde was de meest dramatische ronde van het toernooi: Kramnik won niet alleen na een titanenstrijd, maar vooral de nederlaag van Magnus Carlsen was voorpaginanieuws in de schaakpers. De Noor was overoptimistisch tegen Ivanchuk en kreeg zijn eerste nederlaag sinds september te slikken. Plots stond Kramnik een half punt voor.

Ivanchuk, Ivanchuk, Ivanchuk

Op dat moment was het niet alleen de prestatie van de twee leiders die over de tongen rolde, maar ook die van Ivanchuk. De Oekraïner speelde een wel érg opmerkelijk toernooi: hij verloor maar liefst 5 partijen op tijd, een zelden gezien aantal. Daarenboven leek hij bij momenten ook helemaal de kluts kwijt, zoals Peter Svidler mooi aantoonde met een anekdote uit ronde 13: “Er gebeurde iets heel vreemds. Op een bepaald moment doet Chuky een zet en kijkt even in de lucht om na te denken. Daarop speel ik mijn zet en druk de klok in. Ivanchuk kijkt opnieuw naar het bord, maar had een halve minuut nodig om door te hebben welke zet ik effectief gespeeld had. Dit heb ik nooit eerder meegemaakt”, glimlachte de vriendelijke Rus. Ook in die partij tikte de klok te snel voor Ivanchuk.

Toch had de Oekraïner maar mooi het pad geëffend voor Kramnik, maar dat was buiten de voorlaatste ronde gerekend. Opnieuw volgde een adembenemend schouwspel: Kramnik speelde goed en leek op weg naar de zege tegen Gelfand, maar die verdedigde zich als een leeuw en hield remise. Carlsen daarentegen had een stelling, die – en we citeren een reporter van Chessbase – “looked about as lifeless as the Gobi desert”. Carlsen zou Carlsen niet zijn als hij er toch in slaagde water uit die steen te persen. De Noor won de partij en kwam opnieuw naast Kramnik, met een partij meer gewonnen voorlopig voldoende voor de toernooizege.

Wat die laatste ronde bracht, had werkelijk niémand voorspeld: Carlsen had een normale stelling (volgens zijn tegenstander Svidler een stelling “die hij nooit kon verliezen”), maar verloor even de zelfbeheersing. Hij verbruikte erg veel tijd en in hevige tijdnood blunderde hij. Carlsen stond verloren en de toernooizege leek ver weg. Maar dat was buiten Vassily Ivanchuk gerekend. De – en dat is een understatement van formaat – onvoorspelbaarste speler van het veld speelde een dijk van een partij tegen Kramnik. Niet alleen had hij zijn tijd onder controle, bovendien gebruikte hij de riskante strategie van zijn tegenstander optimaal. 1-0. Zo verliezen béide leiders in de laatste ronde, een onvoorstelbaar slot van een onvoorstelbaar toernooi. Carlsen wint dankzij de meest gewonnen partijen en zal Anand uitdagen voor de wereldtitel.

Over het toernooi had Carlsen zelf nog het volgende te zeggen:

Het verschil tussen Kramnik en mij is waarschijnlijk dat hij veel beter voorbereid is, maar ik denk ook dat hij iets meer foutjes maakt in de latere fases in een partij. Uiteindelijk denk ik niet dat mijn zege onverdiend is, al heb ik de twee partijen die ik verloor echt wel verloren door onverantwoorde beslissingen. Ik verloor even mijn oog voor gevaar. Daar kan ik dus nog aan werken. Over de match met Anand heb ik nog niet nagedacht, dat zien we nog wel.