Anand-Kramnik. Dé match van het jaar komt nu wel erg nabij. Schaakfabriek zocht en vond twee fans van de twee WK-kemphanen, die elk een erg stevig woord plaatsen over carrière én partijen van Anand en Kramnik. Vandaag: Thibaut Maenhout met tekst en commentaar over Anand…

Door Thibaut Maenhout

De bedoeling van dit artikel is om alle schaakliefhebbers een duidelijk idee te geven van wie Viswanathan Anand als schaker is en was. Ik ben al enige tijd een liefhebber van Anands partijen, waaruit volgens mij een liefde voor het schaken spreekt. Zijn speelstijl sluit ook ietwat aan bij de mijne, waardoor ik ook goed besef hoe uitzonderlijk zijn prestaties zijn.

Wat kan een snotneus als ik een publiek dat bestaat uit gemotiveerde en kritische schakers bijbrengen? Wel, veel van de bezoekers hier zijn jeugdspelers die nog niet zo lang schaken als ik (dat doe ik nu toch al een jaar of 12). Voor hen is het biografiestuk geschreven. Ik denk bovendien, dat ik, omdat ik Vishy al een tijdje volg, een redelijk goed beeld heb van wat er tijdens de match met Kramnik kan gaan gebeuren.

Ik hoop dat u er iets van leert en ervan geniet, alle commentaar is natuurlijk welkom!

Biografie en prestaties: Manilla

De jonge Vishy leert op zijn 6e schaken van zijn moeder, maar zijn fascinatie voor het schaken begint 3 jaar later wanneer zijn gezin verhuist naar Manila, omdat zijn vader daar een opdracht krijgt toegewezen. Op dat moment vindt de WK-match Karpov-Korchnoi daar plaats. Zijn echte doorbraak volgt in 1984 wanneer hij op zijn vijtfiende jeugdkampioen van Indië wordt. In 1985 wordt hij IM, in 1986 nationaal kampioen, en in 1987 wordt hij wereldkampioen bij de jeugd en wordt hij de jongste GM ter wereld (op dat moment natuurlijk).

Als volwassene, komt zijn eerste succes in juli 1990, wanneer hij zich plaatst voor de Kandidatenmatchen via het interzonale tornooi van… Manila. Hij strandde in de kwartfinales van de Kandidatenmatchen in de kwartfinales ten voordele van Karpov. In de volgende cyclus verloor hij onnodig van Kamsky (hij verknoeide een grote voorsprong), maar hij nam revanche door diezelfde Kamsky te verslaan in de finale de PCA-kandidatenmatchen, waardoor hij in 1995 Kasparov mocht gaan bestrijden. Anand begint goed aan de match, en nam een kleine voorsprong, maar viel tegen het einde terug, waardoor Kasparov de onbetwistte nummer 1 bleef.

Een volgende mijlpaal in de Indiër zijn carrière, zou zijn titel van Fide-wereldkampioen worden, die hij behaalde in 2000 na een demonstratie in de finale tegen Shirov (het werd 3,5-0,5). Speciaal bij dit evenement was, dat het gedeeltelijk in Indië plaatsvond, namelijk in New Delhi (Indië) en Teheran (Iran). Iedereen weet dat die titel eigenlijk niet algemeen aanvaard werd (en wordt), en ook hij wist dat.

De droom van een echte wereldtitel kwam toch uit in Mexico 2007, waar hij verdiend wereldkampioen werd en op die manier Kramnik na 7 jaar opvolgde.

Ondertussen is Vishy al bijna 20 jaar op het allerhoogste niveau aan het spelen, en het is mijn mening dat we hem bij de grootsten van onze tijd (daarmee bedoel ik de laatste 20 jaar) kunnen rekenen naast Kasparov, Kramnik, Ivanchuk en Topalov.

Anands speelstijl

Iemands speelstijl definiëren is niet makkelijk en je hebt er veel verschillende opinies over, misschien met uitzondering van extreem creatieve spelers als Morozevich, of zeer solide spelers als pakweg Karpov. De volgende analyse is dan natuurlijk ook behoorlijk subjectief.

Ik zie Vishy als een overwegend dynamische speler, wat grofweg inhoud dat hij liever een aanvalspartij speelt dan een lange positionele partij, en dat zie je ook in zijn openingsrepertoire. Hij speelt in 95% van de gevallen 1.e4, wat (meestal) tot opener stellingen leidt dan de doorsnee 1.d4-partij. Met zwart wisselt hij bovendien het Siciliaans af met het Spaans, waar hij de actievere varianten speelt (zoals de Marshall, de Zaitsev en de Arghelarsk, voor de kenners). Tegen 1.d4 speelt hij de scherpe Moscowvariant.

Anand afschilderen als een wilde aanvaller is natuurlijk ook niet juist. Om aan de top te raken moet men per definitie all-round zijn en hij heeft ook enkele positionele meesterwerkjes (maar niet zoveel als Karpov of Kramnik uiteraard): Karpov-Anand is daar een mooie getuige van (zie beneden). Ook een technisch eindspel kan hij feilloos omzetten (zie onderaan Carlsen-Anand) en de afwerking is met name één van de Vishy’s grootste sterktes geworden.

Dat sterke afwerken is niet altijd het geval geweest, integendeel. In het begin van de jaren ’90 was het één van zijn grootste zwaktes. Tegen de absolute wereldtop (zoals Timman, Short, Korchnoi en Kasparov) liet hij toen vaak hele en halve punten liggen. De verklaring lag in zijn veel te snelle spel. De plaatselijke schaakclub van Madras had immers maar 1 klok en er waren vaak een twintigtal leden aanwezig, waardoor men constant één tegen één blitzte waarbij de winnaar mocht blijven zitten.

Anand leerde hierdoor enorm snel rekenen (zijn collega’s noemen hem ”het snelste brein ter wereld”) maar zijn afwerking leed eronder (dit uitte zich ook in zijn match met Kamsky voor de fide-cyclus, zie hierboven). Het is nog steeds zo, dat hij zelden in tijdnood komt, maar zijn nauwkeurigheid is flink verbeterd. Zijn rekenvermogen is bovendien ook de hoofdreden waarom hij quasi onklopbaar is in rapidschaak.

Een dynamisch openingsrepertoire, een goede eindspeltechniek, een fantstisch rekenvermogen en een goede afwerking. Waarom is die man niet eerder wereldkampioen geworden? Vishy is ook maar een mens, en heeft dus wel enkele zwaktes. Hij is mijns inziens geen fantastische verdediger, en dan vooral wanneer hij geen onmiddellijk tegenspel kan creëren. Ik denk ook dat hij vaak te ongeduldig is, zowel in de verdediging als in de aanval, waardoor hij geneigd is om de zaken te forceren. In het verleden liet hij zich bovendien, zo zegt hij zelf, te vaak afleiden van het schaakbord.

In zijn match met Kasparov van 1995, liet hij zich bijvoorbeeld opjutten door politieke spelletjes van de PCA en de FIDE over de locatie en het prijzengeld. Op dit laatste vlak heeft hij wel veel progressie geboekt, hij spreekt zich nog zelden uit over de politiek van schaken, wat zijn spel blijkbaar wel ten goede komt. Ik denk te kunnen besluiten dat Anands zwaktes zich vooral op het mentale vlak manifesteren of in ieder geval manifesteerden.

Het duel

Nu staat de match tegen Kramnik voor de deur, in wat ongetwijfeld het hoogtepunt van dit jaar moet worden. Een strijd tussen 2 fantastische spelers die elkaar door en door kennen. Bovendien grijpen we nu terug naar de traditie om een wereldkampioenschap door een match te laten beslechten ipv een tornooi.

Misschien moeten we (op z’n Amerikaans) de statistieken eens bovenhalen. En inderdaad, Kramnik leidt met 6-4 (in besliste partijen, naast 41 remises) in officiële partijen. Maar geen van deze partijen waren deel van een match, laat staan één voor het wereldkampioenschap. Het verschil is bovendien miniem, maar wat wel duidelijk is, is dat Kramnik altijd een moeilijke tegenstander is geweest voor Anand. Of Kramnik hierdoor duidelijk favoriet is, weet ik echter niet.

Een ander veelgebruikt argument om Kramnik als favoriet aan te duiden, is het feit dat hij de laatste 8 jaar, 3 matchen voor het wereldkampioenschap heeft gespeeld en ze allemaal heeft gewonnen. Kramnik heeft veel matchervaring, daar is iedereen het over eens, maar feit is dat Vishy gedurende de hele jaren ’90 matchen heeft gespeeld tegen kleppers als Karpov, Kasparov, Kamsky, Yusupov, enzoverder enzovoort. Daarenboven is het ook niet zo dat Kramnik al zijn matchen domineerde, iedereen herinnert zich zijn laatste partij tegen Leko, zijn rapids tegen Topalov, en zijn eigenlijke uitschakeling tegen Shirov (waarna hij toch tegen Kasparov mocht spelen in 2000).

Het grote voordeel van die 3 matchen is dat Kramnik zich zeer efficiënt kan voorbereiden op Anand, het grote nadeel lijkt me het feit dat hij de laatste 8 jaar over het algemeen weinig heeft gespeeld, terwijl Vishy zich steeds midden in het strijdperk bevond. Wie is er dan het meeste klaar, de matchdeskundige, of diegene die het de laatste jaren tegen al de sterkste spelers heeft opgenomen?

Ook van de vorm zal één en ander afhangen, maar het is heel onduidelijk hoe die is, aangezien zowel Anand als Kramnik hun laatste tornooi(en) niet voluit hebben gespeeld, en duidelijk enkel meededen om het spelen van echte partijen nog een beetje in de vingers te hebben.

Eerlijk gezegd denk ik dat deze factoren ondergeschikt zijn aan de strategie die beide heren van plan zijn om te volgen (hoewel ze ook meespelen natuurlijk). Het is mijn bescheiden mening, dat het diegene is die het best erin slaagt ‘zijn type stelling’ op het bord te krijgen, die zal winnen.
Openingsvoorbereiding is daar, willens of nillens, zeer belangrijk voor. Want wie de beste nieuwtjes op het bord kan brengen, kan de tegenstander uit zijn strategie dwingen. Ik denk dan ook dat Kramnik (zoals gewoonlijk) de stellingen droog zal proberen te houden met zwart, en dat zal hij doen door de Petroff of de Berlin boven te halen. Met wit zou ik proberen Vishy (zoals Kramnik tegen Kasparov deed) gewoon onder druk te houden, zonder hem tegenspel te geven, en zo in te spelen op zijn ongeduldigheid.

Anand van zijn kant gaat proberen de Petroff snel een dreun te geven door hem agressief aan te pakken (en dat is zeker mogelijk), maar ik vraag me toch af hoe hij een eventuele Berlin Wall van de ex-wereldkampioen zou aanpakken. Met zwart denk ik dat hij ook wel wat risico zal nemen, omdat hij anders riskeert een paar lange, lastige en vermoeiende partijen te spelen, waarin hij uiteindelijk toch zal moeten plooien.

Ik heb geen glazen bol, maar als je het mij vraagt zijn de kansen fifty-fifty. Anand zal zeker een partij of twee winnen, hij heeft immers de capaciteiten om Kramnik te overspelen, de vraag is echter hoe hij met de druk van Kramnik omgaat. Als hij zijn type stelling op het bord kan krijgen of als hij hardnekkig weet te verdedigen, dan is hij favoriet, zoniet wint Kramnik.

Partijen

Om de lezers wat wegwijs te maken in de partijen van Anand, heb ik zijn belangrijkste/mooiste hier op een rijtje gezet, die kunt u dan zelf in een database opzoeken (zoals www.chessgames.com). Ik heb er bovendien 3 van becommentarieerd (hier staat een * naast, en staan in de pgn-file). Je kan deze partijen hier bekijken en onderaan ook downloaden.

Anand-Benjamin Wijk aan Zee 1989
Karpov-Anand Kandidatenmatch 6e partij Brussel 1991
Anand-Kasparov Tilburg 1991*
Anand-Sokolov SWIFT 1992
Ivanchuk-Anand Linares 1e matchpartij 1992
Anand-Kamsky Linares 1994
Anand-Kasparov PCA-WK New-York 9e partij 1995
Anand-Gelfand Wijk aan Zee 1996
Anand-Lautier Biel 1997
Ivanchuk-Anand Linares 1998
Topalov-Anand Linares 1999
Anand-Shirov Teheran 4e partij 2000
Radjabov-Anand Dubai 2002
Anand-Bologan Dortmund 2003*
Anand-Timman Wijk aan Zee 2004
Anand-Adams San Luis 2005
Karjakin-Anand Wijk aan Zee 2006
Aronian-Anand Mexico 2007
Carlsen-Anand Linares 2008*

Morgen: Steven Geirnaert over Vladimir Kramnik.