Biografie en partijen: Vladimir Kramnik

KramnikMorgen begint de veelbesproken WK-match tussen Anand en Kramnik. Schaakfabriek blikt vooruit op zijn eigen manier: twee fans bespreken elk hun favoriete speler. Gisteren beet Thibaut Maenhout de spits af met een mooi stuk over Anand, vandaag doet Steven Geirnaert er nog een schepje bovenop. Een mooie biografie en enkele boeiende analyses over Vladimir Kramnik…

Door Steven Geirnaert

Iedereen die me kent weet dat ik een Kramnikfan ben sinds ik het internationale schaakgebeuren wat ben beginnen volgen. Nadat hij in 2000 Kasparov versloeg, heb ik het boek ‘Kramnik my life and games’ aangeschaft, en ben ik de meeste van zijn partijen live beginnen volgen.

Toen Schaakfabriek me vroeg om n.a.v. de tweekamp een stukje te schrijven over Kramnik kon ik dus niet anders dan toezeggen. Hoewel ik geen groot schrijver ben, hoop ik dat mijn stuk en mijn analyses wat zullen helpen om zijn spel te begrijpen en te waarderen.

Schaakbiografie en prestaties: In goed gezelschap!

Net zoals bij de meeste Sovjetkampioenen werd het enorme talent van Vladimir Kramnik (°25-06-1975) al op heel jonge leeftijd ontdekt. Ondanks het feit dat zowel zijn vader als zijn moeder geen clubschakers waren, leerde zijn vader hem de regels van het schaakspel toen hij vier jaar was. Kramnik had de smaak direct te pakken en werd lid van de schaakclub van zijn geboortedorp Tuapse, waar hij kampioen werd bij de volwassenen op zijn zevende (!).

KramnikDe ervaren trainers (en meesters) Orest Averkin en Alexey Osachuk hielden zich een paar jaar met hem bezig, zodat hij op zijn elfde kandidaatmeester werd en even later naar de bekende Botwinnik-Kasparov schaakschool mocht.

Zijn eerste grote succes behaalde hij in 1990 in het Russisch Kampioenschap (voor volwassenen), waar hij samen met vier spelers gedeeld eerste eindigde. Een jaartje later won hij, als zestienjarige, het Wereldjeugdkampioenschap onder achttien. Hij bleef aan zo’n snel tempo stijgen dat hij nog Fidemeester was toen hij in 1992 nr. 24 stond op de wereldranglijst.

Hierna begon hij regelmatig toptoernooien te winnen, is hij doorgebroken tot de absolute wereldtop, en stond hij begin 1996 even nr. 1 op de wereldranglijst.

Hij zal echter altijd voornamelijk herinnerd worden als de man die Kasparov versloeg. In oktober 2000 won hij tegen Kasparov de tweekamp om de titel ‘Beste speler van de wereld’ met 8,5-6,5 en dit zonder één enkele partij te verliezen. In deze periode vestigde hij ook nog een record: 86 officiële partijen lang bleef hij ongeslagen.

In 2004 slaagde hij er net in om zijn titel te verdedigen tegen Leko door de score met een overwinning in evenwicht te brengen in de laatste partij, en in oktober 2006 won hij de match van de hereniging (sinds 1993 waren er altijd 2 wereldkampioenen geweest) tegen Topalov, die hij bij gelijke stand versloeg in de testmatchen. Uiteindelijk verloor hij zijn wereldtitel aan Anand in 2007. Niet in een tweekamp, zoals normaal, maar in een toernooi in Mexico.

Kramniks speelstijl: Schaken als een kunstenaar

Doordat Kramnik zo snel ontdekt werd, heeft hij de best mogelijke schaakopleiding genoten. Als jong kind bestond zijn zelfstudie uit het bestuderen van boeken van Karpov, hij kreeg les van zowat alle grote namen uit de ex-Sovjetunie (o.a. Botwinnik, Tsehkovsky, Kasparov, Dvoretsky,…), en hij volgde die lessen met (oudere) klasgenoten als Svidler, Shirov, Sakaev, Tiviakov,…

Wat heeft dit te maken met zijn speelstijl? Veel, want deze Sovjetschaakjeugd heeft ervoor gezorgd dat Kramnik al snel over een heel sterk spelersnetwerk beschikte, en een enorme diversiteit aan speelstijlen en ideeën leerde kennen. Zijn strategische en technische kennis zijn hierdoor ongeëvenaard, en hebben hem in staat gesteld om zijn prophylactisch talent helemaal te ontwikkelen.

KramnikZijn stijl is hierdoor ook het moeilijkst te begrijpen en sommigen vinden de stijl van Kramnik bijgevolg nogal saai. Onder zijn collegagrootmeesters geniet hij echter een enorm groot respect en wordt hij gezien als één van de creatiefste schakers die het spel ooit gekend heeft.

Kramnik ziet zichzelf eerder als een artiest dan als een sporter, wat mee een verklaring geeft voor zijn populariteit onder collega’s. In tegenstelling tot bv. Kasparov is hij niet zo competitief, en haalt hij meer genot uit de partijen dan uit hun resultaat.
Hij gaat dus zelden risico’s nemen om dankzij slecht spel van de tegenstander een half punt te ‘stelen’, of eindeloos in een gelijke stelling zitten doorspelen, wachtend op een fout. In gelijke stellingen geeft hij meestal gewoon remise, hij vindt die stellingen gewoon niet interessant.

Als schaakkunstenaar heeft hij veel winstpartijen waarin zijn tegenstander geen echte fouten maakt; in sommige van zijn kunstwerkjes lijkt het alsof hij het hele spel gewoon weerlegt. Dit soort overwinningen worden getypeerd door een combinatie van superieure openingsvoorbereiding, creatief profylactisch spel, en haarfijne eindspeltechniek.

Door het feit dat hij dus minder afhankelijk is van rekenfouten van de tegenstander, laat hij vaak een gevoel van inferioriteit achter bij zijn tegenstanders, wat in tweekampen natuurlijk een enorm psychologisch voordeel kan uitmaken.

Sterktes:

* Strategisch, technisch en profylactisch is hij de nr. 1 van het moment.
* Dankzij zijn spelersnetwerk heeft hij altijd verschrikkelijk sterke secondantenteams gehad, met vele wereldtoppers (Svidler, Lautier, Illescas, Bareev, Van Wely,…). Zijn openingsvoorbereiding is bijgevolg berucht.
* Onder de hedendaagse topschakers heeft Kramnik veruit het meest ervaring in tweekampen. Zijn psychologische weerbaarheid is enorm, ookal omdat hij minder competitief is dan de meesten en daardoor relatief ontspannen speelt.

Zwaktes:

* Rekenen is niet zijn sterkte. Hij kan het wel, en vrij goed, maar is op dit vlak zeker niet uniek op wereldtopniveau. Daarom speelt hij graag relatief veilige stellingen, en is hij niet geneigd om openingen te spelen waar beide kleuren op koningsaanval spelen.
* Zijn repertoire met zwart is doorgaans meestal iets te solide (denk aan de Berlijnse verdediging, de Russische verdediging,…) om echt op winst te kunnen spelen. In toernooien geeft dit moeilijkheden om te winnen tegen zwakkere spelers, maar ook in tweekampen kan dit nadelig zijn, met name in situaties waar hij op achterstand is gekomen kan hij enkel met zijn witpartijen de bres trachten te dichten.
* Zijn (‘zuivere’) overwinningen kosten hem veel energie en zijn uithoudingsvermogen laat het daardoor nogal eens afweten naar het einde van een toernooi of tweekamp, en daarom heeft hij vaak ook echt nood aan korte remises tussendoor.
* Door zijn gebrek aan competitiviteit geeft hij relatief snel op in slechte stellingen, en schwindelen is iets wat hij zelden tot nooit doet.

Match tegen Anand

De match Kramnik – Anand is een interessante clash omdat beide spelers zeer verschillend zijn, maar qua speelsterkte ongeveer even sterk lijken. Afgezien van de periode waarin Kramnik wegens gezondheidsproblemen een eloduik maakte naar 2729 (2004-2006), lagen ze qua rating altijd heel dicht in elkaars buurt. Hoewel Kramnik het meeste ervaring heeft in tweekampen, is Anand op dit gebied ook al een doorwinterde speler. Anand is bovendien wat ouder en heeft daardoor meer ervaring op topniveau, zij het dan eerder op toernooigebied.

De stijl van de twee spelers ligt nogal uiteen, gezien Anand zich als rekenwonder meer thuisvoelt in echt scherpe stellingen. Veel zal dus afhangen van wie erin slaagt zijn speelstijl op te dringen aan de tegenstander, en dit wordt grotendeels bepaald door de openings- en matchvoorbereiding.

Kramnik en CarlsenDe speler die de beste nieuwtjes kan spelen, en die zijn tegenstander op dit vlak het meest weet te verrassen, zal wellicht de tweekamp winnen. Een groot deel van de verantwoordelijkheid zal bijgevolg komen te liggen bij de secondantenteams. Kramnik heeft op dit vlak altijd veel geluk gekend, maar dit geluk zal niet noodzakelijk blijven voortduren. Anand heeft in zijn lange carrière ook geld verdiend en heel wat vrienden gemaakt onder de topschakers, en zal ongetwijfeld over een topteam beschikken (er gaan geruchten de ronde dat zelfs Magnus Carlsen in zijn team zou zitten, cfr. foto Kramnik-Carlsen 0-1, Wijk Aan Zee 2008).

Qua winstkansen denk ik dat Kramnik favoriet is, vanwege zijn ervaring en zijn matchstijl. Toch denk ik dat Anand zeker niet te onderschatten is. Kramnik zelf gaf al aan dat hij Anand inschat als de beste mogelijke tegenstander van het moment, wat toch aangeeft dat hij veel respect heeft voor zijn tegenstander.

Partijen

De partijen die ik hieronder gezet heb zijn technische overwinningen. Uiteraard heeft Kramnik ook veel scherpe aanvalspartijen gewonnen, maar die vind ik persoonlijk minder mooi. Ik heb drie partijen geanalyseerd, ze zijn aangeduid met een sterretje en beschikbaar in pgn-bestand. Je kan ze allemaal hier naspelen en downloaden.

Kramnik-Lautier, match Cannes (6) 1993
Kramnik-Lautier, Horgen 1995 *
Kramnik-Illescas, Dos Hermanas 1997
Kramnik-Timman, Wijk aan Zee 1999
Kramnik-Anand, Dos Hermanas 1999
Kramnik-Kasparov, World Championship Match (2) 2000
Kramnik-Krasenkow, Corus Wijk aan Zee 2003 *
Kramnik-Leko, World Championship Match (14) 2004 *
Kramnik-Anand, Corus Wijk aan Zee 2007
Kramnik-Sebag, Enschede (kloksimultaan) 2008

  1. Robbie
    Robbie10-10-2008

    Er is iets misgelopen! Waar is de partij Kramnik-Kasparov ?
    Gelukkig ken ik de geschiedenis van de partij.
    Ja, Kasparov was niet opgewassen tegen Kramnik,want Kasparov had moeite omdat Kramnik zeer goed had voorbereiden. Dit is een sterkste punt van Kramnik omdat hij een meester is in het tweekamp-gevecht. En terwijl Anand eigenlijk de sterkste in de tornooi-gevecht. Kortom,de twee totaal verschillende stijl en klasse-spelers. Moge de beste te winnen!

  2. peter
    peter11-10-2008

    Even voor de duidelijkheid: morgen is de openingspersconferentie; eerste partij dinsdag a.s.

  3. Joris Pelemans
    Joris Pelemans11-10-2008

    Cool cool, ben echt benieuwd naar de match!!

  4. Tim
    Tim11-10-2008

    Wat denkt de gokchinees ervan? 🙂
    Of durft hij zich niet meer tonen na een paar mindere inschattingen 😀

  5. Akazou.
    Akazou.11-10-2008

    Het is echt wel leuk dat we die twee topschakers eens een beetje beter leren kennen.

  6. Theo
    Theo12-10-2008

    Kramnik niet competitief !?!

    Iemand met 2800 Elo, en die wereldkampioen is zal heus wel een beetje competitief zijn!

  7. Wim
    Wim12-10-2008

    Kramnik zou volgens heel wat collega-GM’s worden beschouwd als één van de creatiefste schakers? Dit vond/vind ik er vèr over. Hij is qua ‘schaakdenken’ lang niet zo lui als Leko maar bij het begrip creativiteit denk ik graag aan andere GM’s zoals Tal,Miles,Kasparov en, jawel, Anand. Kramnik is technisch ongelooflijk sterk, getuige het lage aantal nederlagen. Maar supercreatief zou ik hem niet durven noemen. Anders heeft de auteur van bovenstaand artikel een totaal andere beleving vh begrip als ik en vele anderen. Tekenend voor zijn ‘creativiteit’ is trouwens het lijstje winstpartijen hierboven. Daar ik zie ik bijvoorbeeld geen enkele winstpartij met zwart en dan denk ik daarbij automatisch aan ene Anatoly Karpov die in zijn beste jaren als waardige mister 75% met wit alles won en met zwart alles remiseerde. Kramnik heeft die soepele stijl geërfd alsook de vrees – van elk groot strateeg – om een partij te verliezen eerder dan te proberen om ijzer met creativiteit te breken. Petrosian was de absolute keizer van de prophylaxis en Capablanca, Karpov en jawel Kramnik (én Leko) mogen daar nét onder geplaatst worden.
    Noem Kramnik dus een schitterend strateeg – je moet het maar doen om ene Kasparov in een WKmatch gedurende 15 partijen af te houden zonder veel schrammen! – , maar noem hem asjeblief niet hypercreatief. Tenzij in het schaduwboksen.

  8. Iemand
    Iemand12-10-2008

    Hier legt Kramnik zijn winstpartij tegen Anand uit het corustoernooi van 2007 uit voor de camera.

    http://nl.youtube.com/watch?v=aedY6zEcn1A
    http://nl.youtube.com/watch?v=mkgt0JRARTw
    http://nl.youtube.com/watch?v=5fso4X1S6hY

  9. Akazou.
    Akazou.12-10-2008

    @ Tim: Volgens de goksites is Anand favoriet 😉

  10. steven
    steven12-10-2008

    @ Theo: Ik heb niet gezegd dat hij niet competitief was; ik heb gewoon gezegd dat hij minder competitief was.

    @ Wim: Kasparov heeft ooit gezegd dat Kramnik de enige persoon was die kon schaken; de rest was volgens hem niet aan het schaken maar de stukken aan het bewegen. Enorm veel grootmeesters hebben Kramniks creativiteit al geprezen; waar kom jij nu dan mee af?! 🙂
    Vind je hun mening erover? Kasparov is binnenkort in België, je kan het hem zeggen. 🙂

    Om profylactisch te kunnen spelen heb je overigens veel creativiteit nodig, dus als je toegeeft dat hij profylactisch sterk is, zeg je zelf al dat hij ook creatief is.

  11. Theo
    Theo12-10-2008

    Ja, dat is waar: creativiteit is niet alleen in de aanval! Om een goede defense op poten te zetten moet je misschien wel NOG creatiever zijn, want verdedigen is veel moeilijker dan aanvallen.

  12. Wim
    Wim12-10-2008

    @ Theo: als ik jouw definitie van ‘creativiteit’ rigoureus volg, dan moet ik dus besluiten dat Tigran Petrosian zo ongeveer de creatiefste speler uit de schaakgeschiedenis is geweest. Nou ja….
    Anderzijds moet je je idd creatief tonen in de verdediging. Laat ons het daarbij houden en de beide spelers het allerbeste toewensen!

    @ Steven: Kasparov kan moeilijk van Kramnik beweren dat hij niet kan schaken hé! Hij is door hem onttroond. Verhef de tegenstander die je geklopt heeft (of waarvan je vreest dat hij je in de toekomst zal onttronen) en je komt er zelf grootser uit!
    Beweren dat Kramnik niet creatief is, zou idd belachelijk zijn. Dat heb ik ook nooit beweerd! Ik geef gewoon een andere invulling aan het begrip ‘schaakcreativiteit’ dan jij. Kramniks schaakcreativiteit is voor mij eenzijdiger gericht dan let’s say Aljechin of Kasparov. Kramnik wil vooral tegenspel neutraliseren (en hij doet dat op magistrale wijze, gekoppeld aan een waanzinnig fijn techniek) terwijl de voornoemde spelers openings- en middenspelschema’s bedachten die school maakten en ze excelleerden in alle domeinen: opening, middenspel, eindspel, laveren, psychologische aanpak. Ze schreven boeken en waren alomtegenwoordig als analysten.
    Kramnik is vergeleken met hen een veeleer gemakzuchtige schaakreus. Pas op, ik doe helemaal niet denigererend over Kramiks talent hoor! Je moet het maar doen om Kasparov gedurende een hele match af te houden zonder kleerscheuren. Als Kramnik wat minder gemakzuchtig zou zijn, dan was hij met zijn gave en inzicht al sinds 2000 onafgebroken wereldkampioen geweest én had hij met zijn klasse en status al veel meer supertornooien gewonnen dan nu het geval is.
    Ik hou het daarbij. Laat ons hopen dat Anand en Kramnik ons verwennen met een paar onvergetelijke partijen!

  13. Theo
    Theo12-10-2008

    Petrosian was inderdaad een ultra-creatieve speler, die veel te vaak onderschat is!

    Prophylaxis vergt naar mijn mening veel meer creativiteit dan pakweg Lxh7+ Kxh7 Pg5+ Kg8 Dh5 …enz

    Maar meningen verschillen…

  14. Roel Goossens
    Roel Goossens13-10-2008

    Creatief schaak hoeft niet altijd spectaculair te zijn. Als een doorsnee clubschaker een leuk stukoffer ziet in een mataanval zal hij dit vaak creatief/spectaculair vinden. Voor een top-GM is dit waarschijnlijk redelijk triviaal en boring, in zijn ogen was de partij al lang gedaan.

    Voor mensen die Kramnik nog wat beter willen leren kennen, is volgende link interessant: http://www.kramnik.com/eng/interviews/getinterview.aspx?id=61

    @ Wim
    “Kramnik is vergeleken met hen een veeleer gemakzuchtige schaakreus”
    “Als Kramnik wat minder gemakzuchtig zou zijn, dan was hij met zijn gave en inzicht al sinds 2000 onafgebroken wereldkampioen geweest én had hij met zijn klasse en status al veel meer supertornooien gewonnen dan nu het geval is.”

    Als je dit soort dingen gaat beweren, kom je toch maar beter met een aantal solide argumenten over de brug.

    “Tekenend voor zijn ‘creativiteit’ is trouwens het lijstje winstpartijen hierboven. Daar ik zie ik bijvoorbeeld geen enkele winstpartij met zwart […]”

    Een aantal lekkere partijen met zwart:
    Brodsky vs Kramnik, 1991
    Ivanchuk vs Kramnik, 1993
    Topalov vs Kramnik, 1995
    Kasparov vs Kramnik, 1996
    Gelfand vs Kramnik, 1996
    Ivanchuk vs Kramnik, 1996

  15. bonnero
    bonnero13-10-2008

    Mooi artikel Steven!
    Idemdito trouwens voor het artikel van Thibaut over Anand!

  16. steven
    steven13-10-2008

    Voor alle duidelijkheid ook nog; de uitspraken van Kasparov dateren van voor het moment dat hij de tweekamp verloren had (nadien is hij zich negatiever gaan uitlaten over Kramnik omdat hij geen rematch kreeg);
    Een leuke recente winstpartij met zwart was Jobava Baadur-Kramnik (naam van het toernooi ontglipt me, maar moet ergens in 2006 of 2007 zijn); alleen niet leuk genoeg omdat Jobava veel te vroeg opgaf.

  17. Thibaut M
    Thibaut M13-10-2008

    Dat was in Dortmund in 2006.

  18. louis
    louis13-10-2008

    kramnik een luie schaakreus?
    z’n openingen zijn extreem diep voorbereid.
    Eindspelletjes speelt die als een zwitsers uurwerk en dat komt ook niet vanzelf

    voor veel amateurs is hij gewoon een saaie speler.
    hij doet wat zetjes en als hij per ongeluk al eens wint is het na 80 zetten uitmelken.
    boring 🙂

  19. tom vananderoye
    tom vananderoye13-10-2008

    Over creativiteit: ik vind noch Kramnik noch Anand bij de creatievelingen van deze generatie horen. Dan denk ik toch eerder aan Ivanchuk, Shirov en Morozovich die echt gekke dingen kunnen doen.
    Nu ik vind dat Kasparov ook niet echt tot de creatiefste schakers behoorde : door een ijzersterke openingsvoorbereiding jou soort stellingen op het bord krijgen is ook een kunst maar uiteindelijk zat Kaspy vaak nog gewoon in zijn openingsvoorbereiding terwijl zijn tegenstander zich verdwaasd afvroeg waar dat openingsnieuwtje vandaan kwam. En eens in de driving seat gaf hij het niet vlug meer af.

  20. Theo
    Theo13-10-2008

    Schaken is toch prachtig, dat je al die verschillende ‘stijlen’ kunt hebben! 🙂

    Morgen beginnen ze eraan! Kan niet wachten!! 😀

Geef een reactie

Je moet aangemeld zijn om een reactie te geven.