Met een verwarde blik wandelt Garry Kasparov de lobby van het stijlvolle Hotel Julien binnen. De internetverbinding op de vierde verdieping van het hotel laat te wensen over en dat stoort een oud-wereldkampioen schaken blijkbaar mateloos. De combinatie van zijn internetzorgen en het zoeken naar de journalist met wie hij een interview heeft afgesproken, doet hem enigszins verdwalen.

Dat blijkt echter schijn, want één keer als we geïnstalleerd zijn in de meeting room van het hotel, herleeft Kasparov. We krijgen een vriendelijke en gepassioneerde man tegenover ons, die geen blad voor de mond neemt en die elke mening begeleidt met een bijhorende gelaatstrek. Zo heeft hij het onder andere over onze minister van sport (“geen intellect”), Illyumzhinov (“een ramp”) en de verkiezingsnederlaag van Karpov. Garry Kasparov: Deel 1! …

“Wie gelooft nu een man die contact beweert te hebben met buitenaards leven?”

“Sorry als ik een beetje verward overkom”, steekt Kasparov zelf van wal, “maar ik ben de afgelopen maanden ontzettend druk bezig geweest. De FIDE-verkiezingen hebben heel wat van mijn aandacht opgeslorpt. En nu ben ik bezig om een achttal lezingen voor te bereiden. Tegelijkertijd probeer ik mijn normale leven opnieuw vorm te geven.”

Contacten in dat normale leven heeft Kasparov blijkbaar vooral via skype, want net als hij op dreef komt, krijgt hij ‘telefoon’. “Je ziet waarom ik het vervelend vind als mijn internetconnectie niet perfect werkt. Als je met Skype werkt als voornaamste communicatiemiddel, moet je wel internet hebben.” Met luide stem en een vastberaden tempo wimpelt hij de spreker af. Alles komt in orde. Het interview kan nu echt beginnen. Een voorzet hoef ik niet te geven, want Kasparov begint spontaan over de herverkiezing van FIDE-voorzitter Illyumzhinov.

Kasparov: “De herverkiezing van Illyumzhinov is een catastrofe voor het schaken, dat staat als een paal boven water. Hij heeft nu al jaren de macht en wat heeft hij eigenlijk bereikt? Helemaal niets. Hij heeft nog niet één externe sponsor kunnen aantrekken. Integendeel: hij komt vooral in het nieuws als de man die contact heeft met buitenaardse wezens. Wel, dat verhaal is misschien wel een perfect beeld van wat die man te bieden heeft.”
SF: Toch is hij vrij vlot herverkozen. Hoe komt dat volgens u?
Kasparov: “Er zijn meerdere redenen. Eerst en vooral ben ik ervan overtuigd dat hij het geluk heeft gehad dat de verkiezingen in Rusland plaatsvonden. Hij heeft daar zijn aanhang en bovendien wordt hij gesteund door het Kremlin. Ik ga niet beweren dat het Kremlin zich rechtstreeks heeft bemoeid met deze verkiezingen, maar hun invloed is wel duidelijk zichtbaar.”
SF: Was de uitslag dan anders geweest als de verkiezing in een ander land was geweest?
Kasparov: “Daar ben ik van overtuigd. In bijna elk ander land zou Karpov gewonnen hebben.”
SF: Dat kan toch niet de enige verklaring van Karpovs nederlaag zijn?
Kasparov: “Zeker niet, er zijn nog zaken die ik kan aanstippen die ons niet hebben geholpen. Om te beginnen heeft de campagne van Karpov te weinig tijd gehad. Ze zijn te laat begonnen. Ik heb in Khanty-Mansyisk de campagne geleid, maar in vijf dagen is het onmogelijk om onze ideeën overtuigend te kunnen brengen. Ik geef nu al de tip voor mijn opvolger: begin de campagne zeker twee jaar op voorhand. Je moet aanwezig zijn voor een lange tijd. Je moet een vertrouwd gezicht worden en je moet ervoor zorgen dat iedereen weet waarvoor je staat. Perceptie verander je niet op enkele weken tijd. Bovendien moet je een hele structuur achter je hebben, die uitgebouwd is. Voor die zaken hadden we nu te weinig tijd en volgens mij hebben we ons programma daardoor niet duidelijk genoeg kunnen overbrengen.”
SF: Laten we daar meteen werk van maken. Wat onderscheidt Karpov dan van Illyumzhinov?
Kasparov: “Ik geef een voorbeeld. Karpov heeft in zijn programma een zeer goed concept voor de financiering van de FIDE uitgewerkt, gebaseerd op externe sponsors. Alle grote internationale sportorganisaties hebben externe sponsors, maar de FIDE is de enige die er momenteel niet in slaagt dat rond te krijgen. Meer zelfs, FIDE leeft van zijn leden, van alle nationale bonden. Wel, Karpov had een systeem bedacht waarin de bonden zelf niets meer moesten bijdragen. Meer zelfs, ze kregen subsidies van de FIDE, zoals het hoort. En het geld kwam van grote, externe sponsors. Dàt is de weg die je moet bewandelen. Wat Illyumzhinov al jaren doet, draagt niets maar dan ook niets bij. Het draait om sponsors, punt aan de lijn. En hij is niet capabel die te vinden.”

SF: Is de chaos rond het wereldkampioenschap daar ook niet verantwoordelijk voor?
kasparov: “Natuurlijk, maar dat kan Illyumzhinov toch volledig voor zijn rekening nemen? (windt zich op) We hadden een goed systeem van matchen. In 1996 kon hij ervoor zorgen dat de eenheid er terug kwam met een herenigingsmatch tussen Karpov en mij. Maar wat deed hij in de plaats? Dat belachelijke knockoutsysteem. Hoe is dat geëvolueerd? Wel, nu beseft hij dat dat nergens op slaat en grijpt hij terug naar de matchen. Dat is het enige goede dat hij in jaren heeft gedaan, maar de periode ertussen is desastreus geweest voor de geloofwaardigheid van het schaken naar de buitenwereld toe. Het nieuwe systeem nu is overigens ook niet perfect. Er zijn drie kandidatenmatchen van vier en zes wedstrijden. Dat heeft twee nadelen: ten eerste moeten de kandidaat wereldkampioenen veel te veel spelen. Ze beginnen een eventuele WK-match al met een enorme achterstand. Ten tweede zijn de matchen te kort om een representatief beeld te geven van de sterkte van de spelers. Zelfs een idee met 6 matchen in de kwart, 6 in de halve en 8 in de finale is voldoende om een uitdager te selecteren, maar dit is werkelijk absurd. Daarnaast moéten ze ook beter verspreid worden.”
SF: U bent dus allesbehalve optimistisch voor de komende jaren?
Kasparov: “Ik heb geen enkele reden om optimistisch te zijn. Ik denk dat alles gewoon zal verdergaan zoals het bezig is. En dat is niét goed voor onze sport.

“Die minister van u heeft een gebrek aan intellect”

SF: Over sport gesproken. Ik wil u even confronteren met een Belgische case. Enkele maanden geleden ontstond er een maatschappelijk debat in ons land over het statuut van schaken. Onze minister van Sport weigerde schaken te erkennen als sport. Het criterium: geen fysieke kunde is vereist in het schaakspel. Wat vind je daarvan?
Kasparov: “Die minister van jullie heeft duidelijk een gebrek aan intelligentie als hij dat stelt. Wat is sport? Er is gewoon geen definitie van sport. Voor mij is sport strijd. Competitie. Vechtlust. Inzet. De wil om te winnen. En ik verzeker je dat dat in schaken zeker wel aanwezig is. Schaken is een gevecht en voor mij is iemand die dat niet inziet, simpelweg dom.”
SF: Niet dat ik u een voorzet wil geven die u maar moet binnenkoppen, maar toch doe ik het: is het gebrek aan een duidelijk en geloofwaardig internationaal kader ook niet belangrijk? Enkel al voor de perceptie van het schaken?
Kasparov: (lacht) Als je het zelf niet had voorgelegd, was ik er zelf wel over begonnen. Volgens mij is dat 100 procent zeker juist. En dan komen we opnieuw bij de huidige FIDE-voorzitter en zijn wankele beleid. Wie gelooft een man die beweert contact te hebben met buitenaards leven? Wie gelooft een man die enkel toernooien heeft gered door zelf geld op te hoesten? Schaaktoernooien zijn zo totaal niet commercieel. Begrijp me niet verkeerd: het schaken moet het belangrijkste blijven, maar het commerciële is hét middel om dat te doen. Zeg mij eens welke sport bekend is zonder sponsors? Inderdaad, geen enkele! Zelfs Curling trekt sponsors aan! Kortom: de situatie in België is een voorbeeld van wat er internationaal in de schaakwereld misloopt.”

Kasparov onderbreekt plots het interview. “Als je het niet erg vindt, zet ik even de partijen van de Grand Slam in Bilbao op.” Natuurlijk vinden we dat niet erg. Het is meteen de ideale overgang naar een discussie die ver van het politieke reikt. In deel 2 hebben we het over Magnus Carlsen en de internationale top, Kasparov’s eigen bezigheden op schaaktechnisch vlak én de simultaan die hij vanavond geeft in de studio’s van Alfacam.